Skip to content
ਨਿੰਮ
ਨਿੰਮ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹੇ ਗੁਣ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੋਗੋਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸਨ੍ਹੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ‘ਪਿੰਡ ਦਾ ਦਵਾਖਾਨਾ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਆਪਣੇ ਔਸ਼ਧੀਏ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਵਲੋਂ ਆਉਰਵੇਦਿਕ ਮੇਡਿਸਿਨ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਹਜਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਵਲੋਂ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਨਿੰਮ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ‘ਅਰਿਸ਼ਟ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਸਦਾ ਮਤਲੱਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ‘ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ , ਸਾਰਾ ਅਤੇ ਕਦੇ ਖ਼ਰਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ । ’
ਨਿੰਮ ਦੇ ਅਰਕ ਵਿੱਚ ਮਧੁਮੇਹ ਯਾਨੀ ਡਾਇਬਿਟਿਜ , ਬੈਕਟਿਰਿਆ ਅਤੇ ਵਾਇਰਸ ਵਲੋਂ ਲੜਨ ਦੇ ਗੁਣ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਨਿੰਮ ਦੇ ਤਣ , ਜਡ਼ , ਛਾਲ ਅਤੇ ਕੱਚੇ ਫਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ – ਕੱਟਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਮਿਆਦੀ ਰੋਗੋਂ ਵਲੋਂ ਲੜਨ ਦਾ ਗੁਣ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਛਾਲ ਖਾਸਤੌਰ ਉੱਤੇ ਮਲੇਰੀਆ ਅਤੇ ਤਵਚਾ ਸਬੰਧੀ ਰੋਗੋਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਬਾਹਰ 34 ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਿਆਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸਦੇ ਪੱਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਵਲੋਂ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਮੁੰਹਾਸੇ , ਛਾਲੇ , ਖਾਜ – ਖੁਰਕ , ਏਕਜਿਮਾ ਆਦਿਕ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਸਦਾ ਅਰਕ ਮਧੁਮੇਹ , ਕੈਂਸਰ , ਹ੍ਰਦਇਰੋਗ , ਹਰਪੀਸ , ਏਲਰਜੀ , ਅਲਸਰ , ਹਿਪੇਟਾਇਟਿਸ ( ਪੀਲਿਆ ) ਆਦਿਕ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਨਿੰਮ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਫਲ , ਬੀਜ , ਤੇਲ , ਪੱਤੀਆਂ , ਜਡ਼ ਅਤੇ ਛਿਲਕੇ ਵਿੱਚ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਵਲੋਂ ਲੜਨ ਦੇ ਕਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਗੁਣ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ । ਕੁਦਰਤੀ ਚਿਕਿਤਸਾ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ‘ਆਯੁਰਵੇਦ’ ਦੇ ਆਧਾਰ – ਖੰਭਾ ਮੰਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੋ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ‘ਚਰਕ ਸੰਹਿਤਾ’ ਅਤੇ ‘ਸੁਸ਼ਰੁਤ ਸੰਹਿਤਾ’ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਇਸ ਦਰਖਤ ਦਾ ਹਰ ਭਾਗ ਇੰਨਾ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਇਸਨ੍ਹੂੰ ਇੱਕ ਦਰਜਾ ਬਦਰਜਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ – “ਸਰਵ – ਰੋਗ – ਨਿਵਾਰਿਣੀ” ਯਾਨੀ ‘ਸਾਰੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਦਵਾਈ । ’ ਲੱਖ ਦੁਖਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਦਵਾਈ !
ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਬਰਦਸਤ ਔਸ਼ਧੀਏ ਗੁਣ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ , ਨਾਲ ਹੀ ਇਸਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਣਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਹੈ । ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਨਿੰਮ ਨੂੰ ਚਮਤਕਾਰੀ ਰੁੱਖ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬਦਕਿੱਸਮਤੀ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੁਣੇ ਲੋਕ ਇਸਦੀ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਦੇ ਹਨ । ਹੁਣ ਉਹ ਨਿੰਮ ਉਗਾਉਣੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹੈ , ਕਿਉਂਕਿ ਨਿੰਮ ਨੂੰ ਅਣਗਿਣਤ ਤਰੀਕਾਂ ਵਲੋਂ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ , ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਹਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਣ ਲਈ ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤੀਆਂ ਵਲੋਂ ਝਾੜਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੰਦ ਦਾ ਦਰਦ ਹੈ , ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਦਾਤਨ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਛੂਤ ਦੀ ਰੋਗ ਹੈ , ਤਾਂ ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਲਿਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਉਹਨੂੰ ਊਰਜਾ ਵਲੋਂ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਦੇ ਕੋਲ , ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਬੇਡਰੂਮ ਦੀ ਖਿਡ਼ਕੀ ਦੇ ਕਰੀਬ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਨਿੰਮ ਦਾ ਦਰਖਤ ਹੈ , ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਤੁਹਾਡੇ ਉੱਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਅੱਛਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।
ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਵਲੋਂ ਲੜਦਾ ਨਿੰਮ
ਦੁਨੀਆ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਵਲੋਂ ਭਰੀ ਪਈ ਹੈ । ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਵਲੋਂ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇੱਕ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਸਰੂਪ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗਭੱਗ ਦਸ ਖਰਬਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੌ ਖਰਬ ਵਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਤੁਸੀ ਇੱਕ ਹਨ , ਤਾਂ ਉਹ ਦਸ ਹਨ । ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਇਨ੍ਹੇ ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਹੋ ਕਿ ਤੁਸੀ ਕਲਪਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸੱਕਦੇ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਸਾਡੇ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਅਸੀ ਜਿੰਦਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸੱਕਦੇ , ਲੇਕਿਨ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ , ਜੋ ਸਾਡੇ ਲਈ ਮੁਸੀਬਤ ਖੜੀ ਕਰ ਸੱਕਦੇ ਹੋ । ਜੇਕਰ ਤੁਸੀ ਨਿੰਮ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹੋ , ਤਾਂ ਉਹ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਅੰਤੜਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਤੁਹਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਤੁਸੀ ਬੁਝੇ – ਬੁਝੇ ਵਲੋਂ ਰਹਾਂਗੇ , ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਬਹੁਤ – ਸੀ ਊਰਜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿੱਬੜਨ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ । ਨਿੰਮ ਦਾ ਤਰ੍ਹਾਂ – ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਣ ਵਲੋਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿੱਬੜਨ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਊਰਜਾ ਖਰਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।
ਤੁਸੀ ਨਹਾਉਣ ਵਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰੀਰ ਉੱਤੇ ਨਿੰਮ ਦਾ ਲੇਪ ਲਗਾ ਕਰ ਕੁੱਝ ਵਕਤ ਤੱਕ ਸੂਖਨੇ ਦਿਓ , ਫਿਰ ਉਹੋੂੰ ਪਾਣੀ ਵਲੋਂ ਧੋ ਪਾਓ । ਸਿਰਫ ਇਨ੍ਹੇ ਵਲੋਂ ਹੀ ਤੁਹਾਡਾ ਸ਼ਰੀਰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ – ਤੁਹਾਡੇ ਸ਼ਰੀਰ ਉੱਤੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਣਗੇ । ਜਾਂ ਫਿਰ ਨਿੰਮ ਦੇ ਕੁੱਝ ਪੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕਰ ਰਾਤ ਭਰ ਛੱਡ ਦਿਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਵੇਰੇ ਉਸ ਪਾਣੀ ਵਲੋਂ ਨਹਾ ਲਵੇਂ ।
ਏਲਰਜੀ ਲਈ ਨਿੰਮ
ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪੀਸ ਕਰ ਪੇਸਟ ਬਣਾ ਲਵੇਂ , ਉਸਦੀ ਛੋਟੀ – ਸੀ ਗੋਲੀ ਬਣਾ ਕਰ ਸਵੇਰੇ – ਸਵੇਰੇ ਖਾਲੀ ਢਿੱਡ ਸ਼ਹਿਦ ਵਿੱਚ ਡੁਬਿਆ ਕਰ ਨਿਗਲ ਲਵੇਂ । ਉਸਦੇ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਤੱਕ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਖਾਵਾਂ , ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਨਿੰਮ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਸਿਸਟਮ ਵਲੋਂ ਗੁਜਰ ਸਕੇ । ਇਹ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਏਲਰਜੀ – ਤਵਚਾ ਕੀਤੀ , ਕਿਸੇ ਭੋਜਨ ਵਲੋਂ ਹੋਨੇਵਾਲੀ , ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਅਤੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ – ਵਿੱਚ ਫਾਇਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਤੁਸੀ ਸਾਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਇਹ ਲੈ ਸੱਕਦੇ ਹਨ , ਇਸਤੋਂ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ । ਨਿੰਮ ਦੇ ਛੋਟੇ – ਛੋਟੇ ਕੋਮਲ ਪੱਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਘੱਟ ਕੌੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ , ਉਂਜ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਾਜ਼ਾ ਹਰੇ ਪੱਤੀਆਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਲਈ ਨਿੰਮ
ਨਿੰਮ ਦੇ ਬਹੁਤ – ਵਲੋਂ ਅਵਿਸ਼ਵਸਨੀਯ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹਨ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭਤੋਂ ਖਾਸ ਹੈ – ਇਹ ਕੈਂਸਰ -ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ ਵਾਲੀਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ , ਲੇਕਿਨ ਉਹ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ , ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਬਿਖਰੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਕਿਸੇ ਵਜ੍ਹਾ ਵਲੋਂ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਖਾਸ ਹਾਲਾਤ ਬੰਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ , ਤਾਂ ਇਹਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂਇੱਕਜੁਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਛੋਟੇ – ਮੋਟੇ ਜੁਰਮ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਿਤ ਅਪਰਾਧ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ , ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ ? ਹਰ ਕਸਬੇ – ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕਿਤੇ ਛੋਟੇ – ਮੋਟੇ ਮੁਜ਼ਰਿਮ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਹੈ । ਇੱਥੇ – ਓਥੇ ਉਹ ਜੇਬ ਕੱਟਣ ਜਿਵੇਂ ਛੋਟੇ – ਮੋਟੇ ਜੁਰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ , ਇਹ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਲੇਕਿਨ ਕਿਸੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅਜਿਹੇ ਪੰਜਾਹ ਜੇਬਕਤਰੇ ਇੱਕਜੁਟ ਹੋ ਕਰ ਜੁਰਮ ਕਰਣ ਲੱਗੀਏ , ਤਾਂ ਅਚਾਨਕ ਉਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮਾਹੌਲ ਹੀ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ । ਫਿਰ ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਬਾਹਰ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਨਿਕਲਨਾ ਖਤਰੇ ਵਲੋਂ ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ । ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਬਸ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਕੈਂਸਰ ਵਾਲੀਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਏਧਰ – ਉੱਧਰ ਘੁੰਮ ਰਹੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਉਹ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮ ਰਹੀ ਹੈ , ਤਾਂ ਕੋਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਹੀਂ । ਉੱਤੇ ਉਹ ਸਭ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਕਰ ਉਧਮ ਮਚਾਣ ਲੱਗੀਏ , ਤਾਂ ਸਮੱਸਿਆ ਖੜੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ । ਸਾਨੂੰ ਬਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕਜੁਟ ਹੋ ਸਕਣ , ਇੱਥੇ – ਓਥੇ ਇਹੈਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ । ਜੇਕਰ ਤੁਸੀ ਹਰ ਦਿਨ ਨਿੰਮ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ; ਇਸਤੋਂ ਕੈਂਸਰ ਵਾਲੀਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂਦੀ ਤਾਦਾਦ ਇੱਕ ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ , ਤਾਂਕਿ ਉਹ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਉੱਤੇ ਹੱਲਿਆ ਬੋਲਣ ਲਈ ਇੱਕਜੁਟ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇ ਸਕਣ । ਇਸਲਈ ਨਿੰਮ ਦਾ ਸੇਵਨ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ ।
